Nem chua Thanh Hóa nổi tiếng từ lâu bởi vị chua thanh cay thơm ngon đậm đà mà khách thập phương thưởng thức rồi sẽ thèm nhớ. Sau Tết, những người con xa xứ trở về trên hành lý lúc đi bao giờ cũng xách vài chục có khi hàng trăm nem mang theo làm quà tặng bạn bè người thân cho buổi gặp tân niên.

Nem chua Thanh Hóa là sự kết hợp tròn vị chua thanh của thịt, dai giòn của sợi da, cay của ớt, thơm của tỏi, chát của đinh lăng mà không nem vùng nào ngon bằng.

Ngày trước nem chỉ làm vào dịp lễ, Tết nay thì nem có quanh năm, trong các bữa tiệc, cưới hỏi và giỗ chạp. Có rất nhiều hộ gia đình trên phố Cột Cờ, Hạc Thành (thành phố Thanh Hóa) gắn bó với nghề làm nem gần cả chục năm nay. Để có được hương vị nem chua thanh đậm đà tròn vị như hôm nay, những người làm nem xứ Thanh đã biết chắt lọc tinh hoa từ các vùng miền để phù hợp với khẩu vị địa phương. Nem Thanh Hóa không quá cay như ở Huế, không ngọt như nem miền Nam.

Nhiều người khi biết nem được làm từ thịt sống thường “sợ” không dám ăn. Nhưng nếu có dịp tìm hiểu về cách làm bạn sẽ thấy nem được chế biến hết sức kỳ công, qua nhiều công đoạn kỹ lưỡng, từ khâu chọn nguyên liệu cho tới khi đóng gói sản phẩm.

Theo công thức của người làm nem thì thịt lợn phải là thịt nóng, khi lợn vừa mới xẻ thịt thì người thợ sẽ phải thái, xay, chế biến ngay, không để lâu. Bởi nếu thịt nguội, nem sẽ không có độ bóng cũng như sự kết dính trong quá trình lên men.

Ngày trước khi chưa có máy xay, người thợ phải giã thịt bằng tay trong cối đá lớn, nhờ đó thịt sẽ có độ giòn, quánh, dính hơn là thịt xay máy bây giờ.

Da lợn cũng phải chọn rất kỹ, lợn lấy da phải cạo chín bằng nước sôi. Để có những sợi da trong, giòn ngon, người thợ phải lạng, cạo sạch tất cả những phần mỡ còn sót lại cho tới khi lớp da mỏng dần trắng trong mới được. Da càng làm kỹ bao nhiêu thì lúc thái sợi, da càng giòn bấy nhiêu.

Nem chua làm từ thịt sống nhưng nhờ quá trình lên men sẽ giúp thịt chín một cách tự nhiên. Ăn nem chua không thể thiếu tương ớt. Lá chuối gói nem phải là lá chuối ngự vừa xanh vừa dầy giúp nem lên men tốt hơn các loại lá chuối khác.

Khi nguyên liệu chính là thịt và da đã xong, người thợ sẽ trộn hai hỗn hợp này lại với nhau cùng các loại gia vị gồm thính gạo, muối, bột ngọt, đường, rắc thêm chút nước mắm cho thơm. Sau đó mang hỗn hợp thịt trên ra đóng gói. Mỗi một chiếc nem được người gói kèm thêm chút tỏi, lá đinh lăng, ớt, những phụ gia này có tác dụng làm cho hương vị nem trở nên ngon thơm hấp dẫn và cũng là để cân bằng giữa tính hàn (lạnh) của nem chua, nóng từ lá đinh lăng, ớt.

Lá chuối gói nem phải là lá chuối ngự vừa xanh vừa dày, giúp nem lên men tốt hơn các loại lá chuối khác. Để bảo quản được nhiều ngày người thợ sẽ bọc giấy bóng thêm bên trong nem. Thông thường nem gói sau hai đến ba ngày là chín, có thể dùng được.

Khi ăn, bóc lớp lá chuối màu xanh bên ngoài chiếc nem chín có màu hồng của thịt xen kẽ những sợi da lợn trắng, đỏ của ớt trông rất hấp dẫn…Cắn một miếng nem vị chua thanh của thịt, dai giòn của sợi da, cay của ớt, thơm của tỏi, chát của đinh lăng hòa quyện nơi đầu lưỡi… ngon tuyệt. Ăn rồi sẽ nghiền nhớ, sẽ phải đợi mùa xuân sau có dịp trở về chỉ để được ăn nem chua xứ Thanh.

Bài và ảnh: Đoàn Xuân