Sầu đâu là loại cây hoang dã, mọc nhiều nhất ở vùng Châu Đốc - An Giang, Hà Tiên - Kiên Giang... Nếu có dịp ghé chợ Tri Tôn (Châu Đốc - An Giang) hoặc Hà Tiên - Kiên Giang, bạn sẽ bắt gặp rất nhiều bó lá và hoa sầu đâu được bán khắp chợ.

Cây sầu đâu có hoa màu trắng, lá có vị đắng. Hằng năm, vào khoảng tháng 11 đến tháng 3 Âm lịch là thời điểm cây sầu đâu bắt đầu thay lá, ra hoa, thường được người dân mua về để trộn chung với các nguyên liệu khác như khô cá sặc, thịt ba chỉ, tôm luộc, dưa leo, xoài sống, các loại rau thơm... tạo nên món gỏi sầu đâu đặc trưng nổi tiếng chỉ có ở những vùng đất này.

Sầu đâu ngon nhất là lá non và hoa.

Món gỏi sầu đâu được biết đến là món ăn của người Campuchia, dùng như một món rau trong bữa cơm hằng ngày. Món ăn này du nhập vào Việt Nam thông qua những gia đình người Khơ me sinh sống ven biên giới Việt Nam như ở các tỉnh như An Giang, Kiên Giang...

Người sành ăn món này cho rằng sầu đâu ngon nhất là hoa và lá non. Vì vậy để chế biến món ăn này, nguyên liệu chính là lá non và hoa sầu đâu. Do loại lá có vị rất đắng nên người dân đã biết cách tiết chế vị đắng bằng cách sau khi lặt những lá non, rửa sạch, rồi cho lá vào nồi chần qua nước sôi để giảm vị đắng (khi chần nên cho ít muối vào để giữ màu xanh của lá). Tuy nhiên, nếu muốn giữ trọn vẹn vị đắng của sầu đâu thì không cần trụng qua nước sôi, mà chỉ ướp nước đá cho lá sầu đâu được tươi giòn.

Ngoài lá và hoa sầu đâu, còn có các nguyên liệu kèm theo để cho ra một đĩa gỏi sầu đâu ngon lạ như khô cá sặc nướng xé nhỏ, thịt ba chỉ luộc chín cắt miếng và dưa leo rửa sạch bàu mỏng, ớt thái mỏng để trang trí cho món thêm đẹp mắt. Sau khi nguyên liệu được chuẩn bị xong, trộn tất cả với nhau, rưới đều nước mắm ớt tỏi pha chua ngọt lên trên, rồi trộn lại thật đều một lần nữa cho gia vị thấm trước khi bày ra đĩa.

Một thành phần quan trọng làm nên vị ngon lạ cho món chính là nước mắm me chua ngọt để chấm cùng. Cho ít nước vào hỗn hợp tỏi ớt giã nhuyễn và đun đến khi vừa ấm thì cho mắm me vào dầm đến khi me tan đều, nêm thêm ít đường và nước mắm sao cho hài hòa các vị chua, cay, mặn, ngọt. Tiếp tục khuấy đều tay và đun sôi hỗn hợp cho đến khi nước chấm kẹo lại là ngon.

Món gỏi này có thể dùng kèm với cơm nóng rất ngon miệng. Gắp một miếng gỏi gồm khô cá sặc, thịt ba chỉ kẹp với dưa leo và đặc biệt là lá sầu đâu, rồi chấm với một ít nước mắm me chua ngọt, bạn sẽ cảm nhận được vị đắng thanh kết hợp vị chua của nước chấm. Người sành ăn món này cho rằng, khi ăn mới đầu có cảm giác đăng đắng ở lưỡi, nhưng khi nhai thật kỹ nuốt vào thì lại có cảm giác ngọt thanh trong cuống họng, càng ăn càng nghiện. Món ăn tuy dân dã, không cầu kỳ, nhưng lại mang đến cho người thưởng thức nhiều trải nghiệm thú vị.

Hà Lâm